KOAH, uzun yıllar tozlar ve/veya dumanlara maruz kalınması sonucu, havayollarında (bronşlarda) daralma ve/veya oksijen alışverişi yapılan hava keseciklerinde (alveollerde) hasarlanma sonucu ortaya çıkar. Her iki düzeyde (bronşlarda ve alveollerde) gelişen hasar büyük oranda kalıcıdır, duman maruziyeti nin sonlanmasıyla hasar ortadan kalkmaz, dokular normale dönmez.
Ülkemizde tartışmasız bir şekilde en sık nedeni sigara ve benzeri tütün ürünlerinin kullanımı olmakla birlikte, özellikle kırsal kesimde yaşayan kadınlarda ev içindeki fırın, ocak vb dumanlarını solumanın payının büyük olduğu bilinmektedir.
KOAH tanısı maalesef sıklıkla geç konmaktadır. Akciğerlerdeki solunum rezervinin büyük olması nedeniyle, oluşan hasar uzun süre önemli bir solunum yakınmasına neden olmamakta ya da bu hasara bağlı olarak ortaya çıkan kronik öksürük ve balgam gibi yakınmalar, sigara içilmesi nedeniyle “normal” olarak kabul edilmektedir. Hastaların önemli bölümüne ilk tanı konulduğunda solunum fonksiyon düzeylerinin %30-40 oranında azalmış olduğu fark edilmektedir. Oysa, daha erken dönemde tanıyla, bu düzeyde kalıcı hasar oluşmadan müdahale edilmesi mümkün olabilir.
KOAH’ lı hastalarda hangi yakınmalar olabilir ?
Aşağıdaki yakınmalardan bir ya da birden fazlası olabilir.
- Nefes darlığı – önce yokuş ya da merdiven çıkmakla ortaya çıkar, yıllar içinde düz yolda yürümekle, hatta çok küçük hareketlerle de (giyinmek, banyo yapmak) gelişebilir.
- Hışıltılı / hırıltılı solunum
- Göğüste sıkışıklık hissi
- Geçmeyen ya da sık yineleyen öksürük – balgam eşlik edebilir ya da etmeyebilir.
- Sık solunum yolu enfeksiyonu
Ne zaman doktora başvurulmalıdır ?
Hiçbir solunum yakınmanız olmamakla birlikte, en az yirmi yıldır sigara ya da benzeri bir tütün ürünü kullanıyorsanız, kontrolunuzun yapılması yararlı olabilir. Tütün kullanımı ile ilişkili herhangi bir hastalık sürecinin erken saptanması ve müdahale edilmesi mümkün olabilir.
Yukarıdaki yakınmalardan herhangi biri varsa, akciğer sağlığınızın değerlendirilmesi gerekir.
Önceden KOAH tanınız var, tedavi görüyorsunuz ama yakınmalarınız günlük yaşamınızı etkilemeye devam ediyorsa, durumunuzun, tedavi etkinliğinin ve uyumunun değerlendirilmesi yararlı olur.
Yakınmalarınızda her zamankinden farklı bir artış varsa –bu durum KOAH alevlenmesi olarak tanımlanır – zaman geçirmeden bir doktora ya da sağlık kuruluşuna başvurmanız önerilir. Özellikle nefes darlığı belirginse, bir acil servise başvurmanız gerekebilir.
KOAH ile ilişkili olarak siz neler yapabilirsiniz ?
Her türlü toz ve duman maruziyetinden kaçınmalısınız. Hala sigara kullanıyorsanız, mutlaka ilk fırsatta bırakabilmek için girişimde bulunmalısınız. Hava kirliliği bulunan ortamlardan kaçınmalısınız.
İlaçlarınızı düzenli kullanmalısınız. İlaçlardan yeterli yararı görmediğinizi düşünüyorsanız ya da ilacınızı kullanmakta sorun yaşıyorsanız, doktorunuza danışmalısınız.
Düzenli ekzersiz solunum kaslarınızın güçlenmesini, kondisyonunuzun (efor kapasitenizin) artmasını sağlayacaktır. Hiç değilse, vücudunuzun izin verdiği ölçüde, düzenli yürüyüş yapmanız yararlı olacaktır.
Grip ve zatürre (pnömokok) aşılarını olmanız enfeksiyona yakalanma ve KOAH alevlenmesi geçirme riskinizi azaltacaktır.