Akciğer kanseri tüm dünyada en çok ölüme yol açan kanser türüdür. Birincil nedeni, tartışmasız bir şekilde sigara (ya da diğer tütün ürünleri) kullanımıdır. Sigara dumanında yaklaşık 4000 (dört bin) kadar kanser yapıcı kimyasal madde olduğu bilinmektedir. Sigara içenlerde risk toplam sigara yükü (sigara içilen yıl sayısı x günde içilen sigara miktarı) ile orantılı olarak artmaktadır. Buna karşılık, sigaranın bırakılması riskin azalmasını sağlamaktadır. Akciğer kanseri görece ender olarak hiç sigara içmemiş bireylerde de gelişebilmektedir. Bu kişilerde de sıklıkla ev içinde başka bireylerin içtiği sigara dumanına maruz kalma öyküsü vardır. Diğer etkenler arasında, çevresel ya da mesleksel kaynaklı asbest, arsenik, krom, nikel ve radon gazı maruziyetleri sayılabilir. Ailede akciğer kanseri öyküsü olması, riski arttırmaktadır.
Akciğer kanserinin yüksek sayıda ölümlere yol açmasının temel nedeni akciğer dokusunda duysal sinirlerin olmamasıdır. Bu nedenle akciğerlerde gelişen kitleler bir sınıra (ana bronşlar, akciğer zarı, diyafragmalar – akciğerleri karından ayıran solunum kasları) ulaşmadıkça sessiz kalmakta ve hastada hiçbir yakınmaya neden olmamaktadır. Ancak büyük bronşlara ulaştıklarında geçmeyen öksürüklere, hırıltılı solunuma, kanlı balgama, göğüs duvarına ulaştıklarında ağrılara ya da ses tellerine giden sinirleri etkilediklerinde ses kısıklığına neden olabilirler. Tanı konulma zamanı geciktikçe, tümörün lenf bezlerine ya da başka organlara yayılma (metastaz yapma) riski artmaktadır. Vücuttaki tümör yükü arttıkça iştahsızlık ve kilo kaybı ortaya çıkabilir.
Ne zaman bir doktora başvurmanızda yarar vardır ?
- İki haftadır düzelmeyen öksürük, göğüs ağrısı ya da yukarıda sayılan yakınmalardan biri varsa, kontrolunuz yapılmalıdır.
- Öksürükle kanlı balgam ya da saf kan geldiyse, zaman geçirmeden bir doktora danışmalısınız. Kanlı balgam sıklıkla basit nedenlere (akut bronşit gibi) bağlı olabilse de, daha ciddi hastalıkların olmadığından emin olmak gerekir.
- Sigara içiyor ve istemenize ve çaba göstermenize karşın bırakamıyorsanız, neler yapabileceğinize ilişkin görüşmek ve, daha önemlisi, akciğerlerinizin kontrolu için bir hekimle görüşmeniz yararlı olacaktır.
Akciğer kanserini erken dönemde saptamak mümkün değil mi ?
Şimdiye dek yapılan bilimsel çalışmalarda ve dünya deneyiminde, düzenli olarak (yılda bir) akciğer filmi çekilmesi ya da balgam incelemesi yapılmasının bir yararı olmadığı görülmüştür. Tomografi çekilmesiyle kanserler erken dönemde saptanabilir ama standart bir akciğer bilgisayarlı tomografisinde radyasyon maruziyeti akciğer filminin 150-200 katı düzeyindedir. Tomografinin önemli bir durumda bir defa çekilmesinin önemli bir riski yoktur ama kontrol amaçlı her yıl çekilecek olursa, zaman içinde ciddi bir radyasyon maruziyetine yol açacaktır. Ancak, gelişen teknolojiyle, düşük dozda (radyasyon dozunda) nitelikli görüntü sağlayabilen tomografilerle tarama yapmak artık mümkün olabilmektedir.